Η συνέντευξη έγινε στις 13 Ιανουαρίου του 2003 (δεν θυμάμαι το όνομα της φοιτήτριας)

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΣΥΝΘΕΤΗ ΑΛΚΗ ΜΠΑΛΤΑ

Η συνέντευξη, που ακολουθεί δόθηκε από τον συνθέτη στη συντάκτρια της παρούσας εργασίας στις 13 Ιανουαρίου  2003

Ερώτηση:  Ποιο ήταν το κίνητρο που σας ώθησε να γίνεται μουσικός; Ήταν  όνειρο της παιδικής σας ηλικίας, ώριμη απόφαση ή ήταν τυχαίο;

Ερώτηση: Από πότε αρχίσατε να ασχολείστε σοβαρά και συστηματικά με  την σύνθεση ;

Απάντηση: Και η σύνθεση ξεκίνησε κάπως παρόμοια. Το πώς ξεκίνησε, ούτε εγώ το θυμάμαι ακριβώς, αλλά ύστερα από τόσα χρόνια που προσπαθώ να θυμηθώ και να κρίνω, θυμάμαι πολύ καλά πως δεν θα πρέπει να ήμουνα μεγαλύτερος από 10,11 χρονών, όταν άρχισα να γράφω μουσική. Ασφαλέστατα βέβαια, μιλάμε για πράγματα πρωτόλοια, μιλάμε για πράγματα τα οποία δεν είναι συνθέσεις σε καμιά περίπτωση. Ήταν όμως μια επιθυμία αποτύπωσης στο χαρτί, αυτού μπορούσα τότε να κάνω.  Και κάποια κομματάκια συνήθως ήταν για έγχορδα, γιατί είχα την ευκαιρία αμέσως να έχω εκτέλεση τους από την οικογένεια και μου άρεσε πολύ αυτό.  Αλλά όλα αυτά, μέσα σε μια πλήρη άγνοια των πραγμάτων, μια και ήμουνα στην τάξη Α ή Β θεωρία. Η ενασχόληση αυτή άρχισε να γίνεται πιο συστηματική και σοβαρή, όταν προχώρησα  στα θεωρητικά μαθήματα και όταν άρχισα μαθήματα σύνθεσης με τον Σόλωνα Μιχαηλίδη, ο οποίος ήταν τότε διευθυντής του Κρατικού Ωδείου.  Δεν υπήρχε τότε τάξη σύνθεσης, αλλά μετά τα ανώτερα θεωρητικά, είχα παρουσιάσει στο Μιχαηλίδη διάφορα έργα μου και μου έκανε μαθήματα.  Και μάλιστα ήταν ένας από τους ανθρώπους , μάλλον ήταν ο άνθρωπος που με ώθησε και με ενθάρρυνε πάρα πολύ στο να συνεχίσω με την σύνθεση.  Θυμάμαι στην Κυπριακή σουίτα που μου είπε «αυτό να το κάνεις από βιολί και πιάνο για ορχήστρα και να το παίξω» και το έκανε αυτό το ’69. Ήταν ένας σοφός της μουσικής, σπουδαίος θεωρητικός και συγχρόνως ένας άνθρωπος που μπορούσε να σου μεταδώσει μια αγάπη για το αντικείμενο. Με παρότρυνε πάρα πολύ ο Μιχαηλίδης. Γι’ αυτό και αρκετά αργότερα, ένα κομμάτι μου, το Largo για έγχορδα, του το έχω αφιερώσει.

Ερώτηση: Ποιο είδος μουσικής σύνθεσης σας εκφράζει περισσότερο και για ποιο λόγο;

Απάντηση:     Αυτή είναι μια δύσκολη ερώτηση.  Νομίζω όμως ότι υπάρχει κάποια μεγαλύτερη προτίμηση στα χορωδιακά έργα και έργα μουσικής δωματίου.  Με την χορωδία ασχολήθηκα πολύ μικρός. Είχα ξεκινήσει σαν βοηθός του Γιάννη Μάντακα  στη χορωδία του πανεπιστημίου για αρκεττά χρόνια.  Τη διηύθυνα, ζούσα μέσα στην χορωδία, ύστερα κι άλλες χορωδίες, στην «Τέχνη»,στην «Προμούσικα», και αυτή η χορωδιακή ενασχόληση στα χρόνια της νιότης μου άφησε μια μεγάλη αγάπη για την χορωδιακή μουσική.  Με πολύ κέφι κάνω χορωδιακά. Θα ήθελα να αναφερθώ ιδιαίτερα στο Γιάννη το Μάντακα, ο οποίος έπαιξε σημαντικό ρόλο εκείνη την εποχή, όχι μόνο σε μένα, αλλά και σε πολλούς άλλους στην Θεσσαλονίκη, διότι σε μια ανύποπτη εποχή (για τη θες/νίκη), όπου γνωρίζαμε μόνο τα αριστουργήματα της κλασσικής εποχής, π.χ Μπετόβεν, Σούμπερτ, μας γνώρισε ένα άλλο κόσμο, που τον αγνοούσαμε τότε: τον κόσμο της αναγέννησης (και από εκεί υπήρξε μια λατρεία με την χορωδιακή μουσική), και τον κόσμο της σύγχρονης μουσικής.  Τότε ακούσαμε για πρώτη φορά Χίντεμιθ, Πεντερέτσκι, Ορφ.  Ήταν πολύτιμη η προσφορά του Γιάννη Μάντακα.  Όσο για την μουσική δωματίου, είπα πριν από λίγο την προϊστορία μέσα από την οικογένεια μου και έτσι νοιώθω πολύ οικεία. Βεβαίως ένας μαέστρος ασφαλώς έχει και ένα ιδιαίτερο δεσμό με την ορχηστική μουσική.  Όμως επαναλαμβάνω ότι με ευχαριστεί ιδιαίτερα όταν γράφω μουσική δωματίου ή χορωδιακά.

Ερώτηση:     Ποιος ρόλος χαρακτηρίζει περισσότερο τον Άλκη Μπαλτά: διευθυντής ορχήστρας, δάσκαλος ή συνθέτης;

Απάντηση: Είναι τρεις ρόλοι οι οποίοι κινούνται γύρω από τον ίδιο άξονα. Βέβαια συνυπάρχοντες και οι τρεις μου δίνουν μια πολύ ευχάριστη ισορροπία, μία πληρότητα, γιατί πραγματικά τα αγαπώ και τα τρία. Να τα βάλω σε μια ιεραρχική σειρά; Η σύνθεση και η διεύθυνση, το ένα  συμπληρώνει το άλλο. Η σύνθεση είναι η διέξοδος για οποιαδήποτε περίοδο που μπορεί να έχει κάποιο πρόβλημα, π.χ  μπορεί κάποια περίοδο, να μην έχεις ευκαιρίες για να διευθύνεις. Η διεύθυνση μου δίνει την πληρότητα της επικοινωνίας με τους άλλους, γιατί η μουσική είναι επικοινωνία, είτε είναι έργο του Μπετόβεν, είτε οποιοδήποτε άλλο έργο. Είναι ένα μήνυμα που το  παίρνεις, το μεταφέρνεις, έχεις κοινό, συνεργάζεσαι με μουσικούς.  Είναι δηλαδή μια επικοινωνία με άλλους ανθρώπους. Η σύνθεση είναι μια επικοινωνία, σε πρώτη βάση με τον εαυτό σου, μια εσωτερική συνομιλία και ύστερα δευτερογενώς μπορεί να πάει προς τα έξω. Αυτά λοιπόν τα δύο καλύπτουν δύο επικοινωνιακές ανάγκες και πιστεύω ότι είναι ισότιμα. Η διδασκαλία είναι κάτι διαφορετικό που όμως μ’ αρέσει πολύ. Δυσκολεύομαι να σκεφτώ ότι δεν θα έκανα μαθήματα κάποτε. Μόνο που στη διδασκαλία υπάρχουν κάποιες προϋποθέσεις, για να νοιώσεις κάπως όμορφα και αυτές συνδέονται κυρίως με το υλικό που έχεις. Είναι τρίπτυχο που αλληλοσυμπληρώνεται. Σαν ενεργός μουσικός όμως, η σύνθεση και η διεύθυνση είναι πράγματα που τα έχω μεγάλη ανάγκη.                    

Ερώτηση: Τι σας αρέσει να διδάσκετε περισσότερο (Ποιο μάθημα) και γιατι;

Απάντηση:   Kάθε γνωστικό αντικείμενο έχει τις δικές του ιδαιερότητες και για αυτόν τον λόγο η απάντηση δεν είναι εύκολη. Μου αρέσει, ωστόσο, ιδιαίτερα η διδασκαλία της σύνθεσης με την έννοια ότι, σε αυτό το μάθημα, δεν περιορίζεται κανείς μόνο σε καθαρά μουσική διδασκαλία αλλά πρέπει να αναφέρεται  και σε άλλα θέματα όπως π.χ. στη φιλοσοφία, στην κοινωνιολογία, σε άλλες μορφές τέχνης κ.α.

Ερώτηση: Προετοιμάζετε τα μαθήματα σας και αν ναι πόσο χρόνο διαθέτεται γι’ αυτήν την δουλειά;

 Απάντηση: Ύστερα από αρκετά χρόνια διδασκαλίας έχω ένα συγκεκριμμένο υλικό που, ας πούμε, είναι έτοιμο και δεν χρειάζεται προετοιμασία. Αυτό, όμως, που έχει σημασία για μένα είναι να ανανεώνω αυτό το υλικό και έτσι να πλουτίζω και εγώ τις γνώσεις μου. Με αυτή την έννοια, ναι προετοιμάζομαι και ανανεώνομαι συνεχώς.

Ερώτηση: Πώς κρατάτε το ενδιαφέρον των μαθητών μέσα στην τάξη;

Απάντηση: Στα θεωρητικά μαθήματα, που είναι και το αντικείμενο της διασκαλίας μου, προσπαθώ να κρατήσω το ενδιαφέρον των μαθητών μου με ένα κυρίως τρόπο : συνδέοντας τη θεωρητική γνώση με τη μουσική ως ήχο, ως πράξη. Οι ξερές θεωρητικές γνώσεις μπορεί να μεταβάλλλουν το μάθημα σε ανιαρό και να το απομακρύνουν από την ουσία της μουσικής τέχνης, τον ήχο.

Ερώτηση:  Ποιες είναι οι προτάσεις σας για μια πετυχημένη διδασκαλία για τους φοιτητές μουσικούς που αρχίζουν τώρα την σταδιοδρομία τους στον τομέα της μουσικής εκπαίδευσης

Απάντηση: Να είναι εξαιρετικά καλά ενημερωμένοι στο αντικείμενο που θέλουν να διδάξουν, ώστε με απλά αλλά ουσιαστικά λόγια να το μεταδώσουν στους μαθητές τους. Να μην ξεχνάνε ότι, αυτά που ξέρουν – όσο καλά ενημερωμένοι και αν είναι – είναι λιγότερα από αυτά που δεν ξέρουν. Να συσχετίζουν τη θεωρητική γνώση με τον ήχο, την ζώσα μουσική. Να μην προχωρούν σε επόμενα κεφάλαια, αν δεν έχουν κατανοήσει τα προηγούμενα όλοι οι σπουδαστές. Να είναι απαιτητικός, αλλά να μην μην ειρωνεύεται τους μαθητές του. Με αφορμή τη διδασκαλία να θέλει να μάθει και αυτός καινούργια πράγματα και να ανανεώνει τις γνώσεις του.

Ερώτηση: Χρησιμοποιείται πρωτότυπες μεθόδους διδασκαλίας; 

Απάντηση: Προσπαθώ να εφαρμόσω όσα πριν είπα. Από εκεί και πέρα ας μη ξεχνάμε ότι η διδασκαλία είναι ένα ιδιόμορφο ταλέντο που ο καθένας μας το έχει σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό. Πρωτοτυπία ίσως δεν είναι, αλλά πάντα επιδιώκω συζήτηση με τους φοιτητές μου και τους ζητώ να εκφράζουν τις όποιες απορίες τους, χωρίς να φοβούνται μήπως τα ερωτήματά τους είναι απλοϊκά και προκαλέσουν έτσι τη δυσαρέσκειά μου.

Ερώτηση:      Έχετε προσωπικές σχέσεις με τους μαθητές σας;

Απάντηση:  Η πιο σημαντική σχέση που επιδιώκω είναι εκείνη που μπορεί να πείσει τον σπουδαστή, ότι βρίσκομαι κοντά του κυρίως για να του μαθαίνω και να λύνω τις απορίες του και όχι μόνο για να τον κρίνω στις τελικές εξετάσεις. Η σχέση που θα επιτρέψει να νοιώθει άνετα για να εκφράζει τα ερωτήματά του.

Ερώτηση: Έχετε δουλέψει με παιδιά μικρής ηλικίας; Περιγράψτε μας αυτήν την εμπειρία.

Απάντηση:  Έχω δώσει συναυλίες σε μικρά παιδιά. Πριν από κάθε έργο έκανα μια απλή παρουσίαση του έργου που θα παρουσιάζαμε με την ορχήστρα και μετά τη συναυλία ακολουθούσε μια γενικώτερη συζήτηση για τη μουσική. Οι εμπειρείες μου είναι πολλές και εξαιρετικά διδακτικές για μένα. Τις συνοψίζω με μια γενική εκτίμηση : τα μικρά παιδιά επειδή δεν έχουν προκαταλήψεις, είναι οι πιο ουσιαστικοί ακροατές και συχνά οι καλύτεροι κριτές της. Με την ίδια φαντασία που χειρίζονται τα χρώματα στις ζωγραφιές τους, ανακαλύπτουν αμέσως και τα πολλά χρώματα της μουσικής. Τις πιο καίριες κρίσεις για τη μουσική τις έχω ακούσει από μικρά παιδιά.

Ερώτηση: Έχετε γράψει έργα που να απευθύνονται σε μικρή ηλικία;

Απάντηση: Ναι. Έχω γράψει για παιδιά ορχηστρικά έργα, χορωδιακές συνθέσεις, ένα μουσικό παραμύθι και μία όπερα η οποία απευθύνεται ρπος μικρούς και μεγάλους στην ηλικία. Σε όλα, πάντως, τα έργα ξεκίνησα από τη βασική σκέψη ότι,ένα έργο για μικρό παιδί, κάθε άλλο παρά απλοϊκό πρέπει να είναι. Ούτε το θέμα που πραγματεύεται, ούτε το μουσικό ιδίωμα πρέπει να είναι ανούσια και απλοϊκά. Το παιδί σκέπτεται, κρίνει, αναγνωρίζει με τις ευαίσθητες κεραίες του και συνθετότερα μηνύματα.

Ερώτηση: Έχετε γράψει  η θα θέλατε να γράψετε κάποιο βιβλίο διδακτικής της μουσικής;

Απάντηση: Έχω γράψει μελέτες όχι για μεθόδους διδακτικής, αλλά για ορισμένα συγκεκριμμένα θέματα όπως π.χ. για το «χορικό», για τη «δωδεκάφθογγη μέθοδο». Οι εργασίες αυτές δεν έχουν ακόμη εκδοθεί.

Ερώτηση:  Ως ειδικό επιστημονικό προσωπικό του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, τι γνώμη  έχετε για το Τμήμα Μουσικών Σπουδών; Πόσο επαρκείς είναι οι γνώσεις που παρέχει στους φοιτητές; Έχετε κάποιες προτάσεις να κάνετε επάνω στο συγκεκριμένο ζήτημα;

Απάντηση: Είναι γενική διαπίστωση πως η δημιουργία αυτής της σχολής είναι ένα βήμα προς τα μπρος.  Θυμάμαι μάλιστα μια συζήτηση που είχα  με έναν από τους υπουργούς, που είχαν κινήσει αυτή την κατάσταση, όπου υπήρχε η άποψη ότι πρέπει πρώτα από όλα να οργανωθούν πριν τη δημιουργία τους.  Θα έπρεπε όμως να περιμένουν πολλά χρόνια.  Αποφάσισαν κάτι, το ξεκίνησαν και στη συνέχεια ανδρώθηκε, ειδικά στην Θεσσαλονίκη. Εκείνο όμως που δεν μπόρεσε να καλύψει η σχολή, λόγω της φύσης  της είναι μια μεγάλη ανάγκη που έχουν τα παιδιά που θέλουν να σπουδάσουν είτε ορχηστικά όργανα, είτε άλλα, όπως κιθάρα και πιάνο, διότι δεν πρόκειται για μουσική ακαδημία. Πρόκειται για μια κατεύθυνση μουσικολογική η οποία είναι εξαιρετικά σημαντική για διδασκαλία σε σχολεία και σε Ωδεία. Εάν μπορούσε να μεταλλαχτεί κάποτε και να γίνει μουσική ακαδημία, αυτό θα ήταν πολύ σημαντικό.                     Το κύριο αντικείμενο της Μουσικολογίας είναι η έρευνα και φοβάμαι ότι στη χώρα που ζούμε αποκλείεται να ζήσει κανείς από τη μουσική έρευνα.  Το δραματικό με τους φοιτητές της Μουσικολογίας, κατά τη γνώμη μου, δεν είναι ότι θα πάνε να διδάξουν σε κάποιο σχολείο, γιατί είναι ωραίο να διδάσκεις σε παιδιά και μπορείς να κάνεις ένα πολύ μεγάλο έργο. Δραματικό είναι ότι μια γνώση πανεπιστημιακού επιπέδου, δεν δίνει μια παράλληλη διέξοδο στην έρευνα, να μπορεί δηλαδή να αξιοποιηθεί αυτή η γνώση. Μένουν μόνο στο πρώτο στάδιο, που είναι σημαντικό μεν, αλλά δεν είναι αρκετό.   Να προσθέσω, ακόμη, πως το Τμήμα Μουσικών Σπουδών του ΑΠΘ διαθέτει καλό προσωπικό και είναι καλά οργανωμένο. Η γνώμη μου όμως είναι, ότι ο τρόπος εισαγωγής των υποψηφίων σπουδαστών θα έπρεπε να είναι πιο απαιτητικός σε ότι αφορά τις καθαρά μουσικές τους γνώσεις. Το πανεπιστήμιο δεν πρέπει να έχει τη μορφή ενός απαιτητικού ωδείου. Πρέπει να το σημείο αφετηρίας της πανεπιστημικής διδασκαλίας να είναι προχωρημένο και για να γίνει αυτό δυνατό ο νέο-εισερχόμενος φοιτητής πρέπει ήδη να έχει σημαντικές γνώσεις.

Αλκης Μπαλτάς (2003)